میراث ملی در مسیر تحول الکتریکی
وقتی از صنعت خودروی ایران سخن به میان می‌آید، نام «ایران خودرو» همچون تار و پود در این قالیچه صنعتی تنیده شده است. این شرکت که دهه‌ها نبض بازار و فرهنگ خودرویی کشور را در دست داشته، نه فقط یک بنگاه تولیدی، بلکه بخشی از حافظه تاریخی و صنعتی میلیون‌ها ایرانی است. ایران خودرو، که روزگاری با «پیکان» رؤیای خودروی شخصی را برای طبقه متوسط ایرانی ممکن ساخت، امروز در آستانه یک دگردیسی بزرگ قرار گرفته است؛ گذار از یک خودروساز سنتی به بازیگری نوین در عرصه پرتلاطم حمل‌ونقل پایدار و الکتریکی. این غول صنعتی اکنون با نگاهی به آینده، می‌کوشد تا میراث دیرینه خود را با زبان نوآوری و تکنولوژی‌های پاک بازنویسی کند و در فصل جدیدی از تاریخ خود، همچنان همسفر جاده‌های ایران باقی بماند.
از ایران ناسیونال تا IKCO؛ روایتی از شصت سال فراز و نشیب
داستان ایران خودرو در مردادماه سال ۱۳۴۱ خورشیدی با نام «ایران ناسیونال» و همت برادران خیامی آغاز شد. در دورانی که خیابان‌های ایران میزبان خودروهای عمدتاً اروپایی و آمریکایی بود، هدف بنیان‌گذاران، بومی‌سازی صنعت و تولید خودرو برای توده مردم بود. این مسیر با مونتاژ اتوبوس آغاز شد، اما نقطه عطف بزرگ در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۶ رقم خورد؛ روزی که تولید انبوه «پیکان» با همکاری شرکت روتس انگلستان کلید خورد. پیکان فراتر از یک محصول، به یک پدیده فرهنگی و نمادی از مدرنیزاسیون در ایران تبدیل شد. برای نزدیک به چهار دهه، این خودرو در مدل‌های گوناگون از کار و لوکس گرفته تا جوانان و وانت، عضوی جدایی‌ناپذیر از خانواده‌های ایرانی بود و خاطرات بسیاری را در جاده‌های کشور ثبت کرد.
پس از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۶۳، نام شرکت رسماً به «گروه صنعتی ایران خودرو» با نشان تجاری IKCO تغییر یافت. دهه‌های شصت و هفتاد، دوران تمرکز بر داخلی‌سازی و تلاش برای کاهش وابستگی بود. اما چالش بزرگ، خلق یک هویت مستقل و محصولی ملی بود. این تلاش در سال ۱۳۸۱ با تولد «سمند»، اولین خودروی ملی ایران، به ثمر نشست. سمند که بر پایه پلتفرم پژو ۴۰۵ توسعه یافته بود، نشان داد که دانش و توان مهندسی در داخل کشور برای طراحی و تولید یک خودروی کامل وجود دارد. این خودرو سنگ بنای توسعه محصولات دیگری همچون سورن، دنا و رانا شد که هر یک به سهم خود تلاش کردند تا تعریفی ایرانی از خودروی مدرن ارائه دهند. فلسفه ایران خودرو در این دوران، بر پایه «خودکفایی» و «تولید محصولی متناسب با نیاز بازار داخلی» استوار بود. با این حال، با تغییر پارادایم‌های جهانی و حرکت صنعت به سوی پایداری، ایران خودرو نیز دریافت که برای بقا و رقابت، نیازمند یک تحول عمیق و همگام شدن با آینده است.
گام در مسیر آینده؛ ورود محتاطانه اما مصمم به دنیای الکتریکی
فصل جدید حیات ایران خودرو با درک اهمیت انکارناپذیر انقلاب الکتریکی در صنعت خودرو آغاز شده است. این شرکت که سال‌ها بر تولید خودروهای احتراقی متمرکز بود، اکنون بخش قابل توجهی از توان تحقیق و توسعه خود را معطوف به فناوری‌های پاک کرده است. این گذار، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای پاسخ به نیازهای آینده بازار، کاهش آلایندگی در کلان‌شهرها و همسویی با روندهای جهانی است. بازوی اصلی ایران خودرو در این مسیر، شرکت دانش‌بنیان «جتکو» (شرکت جامع تحقیق و توسعه فناوری‌های خودرو) است که مسئولیت طراحی و توسعه قوای محرکه الکتریکی و پلتفرم‌های برقی را بر عهده دارد.
اولین ثمره‌های جدی این تلاش، در قالب دو محصول کلیدی نمایان شده است: تارا برقی و ری‌را برقی. این دو خودرو که بر اساس پلتفرم ملی IKP1 توسعه یافته‌اند، نمادی از عزم ایران خودرو برای ورود به این حوزه هستند. ری‌را (Rira)، نخستین کراس‌اوور ملی، از همان ابتدا با قابلیت دوگانه بنزینی و برقی طراحی شد. نسخه الکتریکی آن با یک موتور قدرتمند با توان ۱۶۱ اسب بخار و گشتاور ۳۰۰ نیوتن‌متر، شتاب و عملکردی در سطح رقبای جهانی ارائه می‌دهد. باتری ۵۲ کیلووات ساعتی این خودرو، پیمایشی حدود ۴۲۰ کیلومتر (بر اساس استاندارد NEDC) را ممکن می‌سازد و مهم‌تر از آن، از فناوری شارژ سریع (DC) پشتیبانی می‌کند که قادر است ۸۰ درصد ظرفیت باتری را در کمتر از یک ساعت پر کند.
همتای سدان ری‌را، تارا برقی، نیز با مشخصات فنی مشابه، همین مسیر را دنبال می‌کند. این خودرو با تکیه بر پلتفرم مدرن خود، ایمنی و پایداری بالا را با مزایای یک قوای محرکه پاک ترکیب کرده و گزینه‌ای جذاب برای خانواده‌های ایرانی در عصر گذار به سوی حمل‌ونقل الکتریکی خواهد بود. ایران خودرو با معرفی این محصولات، تنها به عرضه خودرو بسنده نکرده، بلکه مالکیت معنوی یک پلتفرم با قابلیت برقی‌سازی را نیز به دست آورده است. این دستاورد استراتژیک، وابستگی به پلتفرم‌های خارجی را کاهش داده و راه را برای توسعه محصولات الکتریکی متنوع‌تر در آینده هموار می‌سازد. در چشم‌انداز بلندمدت، مذاکرات با غول‌های فناوری مانند BYD چین، نشان از برنامه‌های بزرگ این شرکت برای جهش در تولید خودروهای هیبریدی و تمام برقی و وارد کردن پلتفرم‌های مدرن‌تر به خطوط تولید خود دارد.
پلتفرم ملی و نوآوری‌های کلیدی؛ مهندسی ایرانی برای نیازی ایرانی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ایران خودرو در سال‌های اخیر، توسعه پلتفرم ملی IKP1 بوده است. این پلتفرم که تارا و ری‌را بر پایه آن ساخته شده‌اند، در واقع نسخه‌ای مهندسی‌شده و ارتقایافته از پلتفرم PF1 گروه PSA (پژو-سیتروئن) است که پیش‌تر برای خودروهایی مانند پژو ۳۰۱ استفاده شده بود. مهندسان ایرانی با داخلی‌سازی و ایجاد تغییرات ساختاری در این پلتفرم، موفق شدند آن را برای استفاده در محصولات ملی و انطباق با استانداردهای روز، به ویژه در زمینه ایمنی، بهینه‌سازی کنند. این پلتفرم با ظرفیت صندوق عقب بزرگ (تا ۶۴۰ لیتر در تارا) و فضای کابین مناسب، پاسخی دقیق به یکی از نیازهای کلیدی خانواده‌های ایرانی، یعنی فضای جادار برای سفر، می‌دهد.
در کنار پلتفرم، ایران خودرو در زمینه قوای محرکه نیز گام‌های مهمی برداشته است. موتورهای سری EF7، به ویژه نسخه توربوشارژ (EF7-TC)، نمونه‌ای موفق از تلاش برای دستیابی به راندمان بالاتر و مصرف سوخت کمتر بودند. اکنون تمرکز بر روی توسعه نسل جدیدی از موتورهای کم‌مصرف و همچنین قوای محرکه هیبریدی است.
در حوزه فناوری‌های داخل کابین، اگرچه ایران خودرو هنوز با استانداردهای پیشرو جهانی فاصله دارد، اما در محصولات جدید خود مانند تارا اتوماتیک و ری‌را، شاهد به‌کارگیری امکانات رفاهی و ایمنی مدرنی هستیم. سیستم‌های کنترل پایداری الکترونیکی (ESC)، فرمان برقی، نمایشگر لمسی برای سیستم اطلاعات و سرگرمی، ورود بدون کلید و استارت دکمه‌ای، و سنسورهای نور و باران، همگی نشان از حرکتی رو به جلو برای بهبود تجربه رانندگی و ارتقای سطح ایمنی محصولات دارند. تغییر لوگوی ایران خودرو در سال ۱۴۰۳ نیز نمادی از همین تحول بود؛ طراحی جدید با خطوط مدرن و پویا، در کنار شعار «دانش الهام‌بخش، ایجاد فرصت‌ها» (Inspiring knowledge, creating opportunities)، همگی بر عزم این شرکت برای پوست‌اندازی و حرکت به سوی آینده‌ای فناورانه‌تر و پایدارتر تأکید دارند.
سبد محصولات: از خاطره‌انگیزها تا آینده‌سازان
ایران خودرو در طول حیات خود، میزبان مدل‌های متنوعی بوده است. برخی از این خودروها، مانند پیکان، به بخشی از تاریخ این سرزمین پیوسته‌اند و برخی دیگر همچنان در جاده‌ها حضور دارند.
مدل‌های کلیدی و محبوب حال حاضر:
- خانواده دنا (Dena): دنا پلاس توربو اتوماتیک، به عنوان لوکس‌ترین محصول تولید داخل ایران خودرو، با ترکیبی از طراحی به‌روز، امکانات رفاهی قابل قبول و پیشرانه قدرتمند EF7 توربوشارژ، جایگاه ویژه‌ای در بازار دارد و توانسته نظر بخشی از مشتریانی را که به دنبال گزینه‌ای فراتر از خودروهای اقتصادی هستند، جلب کند.
- تارا (Tara): این سدان که بر روی پلتفرم مدرن IKP1 ساخته شده، نقطه عطفی در زمینه ایمنی و پایداری در میان محصولات ایران خودرو به شمار می‌رود. تارا با ارائه دو نسخه دنده‌ای و اتوماتیک و بهره‌مندی از امکاناتی مانند کنترل پایداری، توانسته استانداردهای جدیدی را در این کلاس تعریف کند و آینده الکتریکی آن نیز بسیار روشن به نظر می‌رسد.
- ری‌را (Rira): نخستین کراس‌اوور ملی ایران خودرو که امیدهای زیادی به موفقیت آن بسته شده است. ری‌را با طراحی جذاب، پلتفرم مدرن و قابلیت عرضه در نسخه‌های بنزینی و تمام الکتریکی، پتانسیل آن را دارد که به یکی از بازیگران اصلی بازار شاسی‌بلندهای کامپکت در ایران تبدیل شود و نگاه‌ها را به سوی توانایی‌های این شرکت در عصر جدید جلب کند.
جمع‌بندی؛ ایران خودرو در میانه راه تحول
ایران خودرو امروز در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی خود ایستاده است. این شرکت از یک سو میراث‌دار یک نام بزرگ و مسئولیتی ملی برای تأمین نیاز بازار داخلی است و از سوی دیگر با چالش‌های بزرگ گذار به سوی فناوری‌های نوین و رقابت با محصولات وارداتی روبروست. حرکت به سمت تولید خودروهای الکتریکی مانند تارا و ری‌را، توسعه پلتفرم ملی و تلاش برای نوسازی برند، گام‌هایی شجاعانه و ضروری در این مسیر پرچالش هستند. آینده این غول صنعتی بیش از هر زمان دیگری به توانایی آن در «الهام گرفتن از دانش» برای «خلق فرصت‌های جدید» بستگی دارد. اگر ایران خودرو بتواند این شعار را در عمل محقق سازد و کیفیت، نوآوری و پایداری را به هسته اصلی محصولات خود تبدیل کند، نه تنها جایگاه خود را در بازار ایران حفظ خواهد کرد، بلکه می‌تواند فصل جدید و درخشانی را در کتاب صنعت خودروسازی کشور به نام خود ثبت نماید.
