ترمز اضطراری خودکار (Automatic Emergency Braking – AEB) یک سیستم کمک راننده پیشرفته (ADAS – Advanced Driver-Assistance System) است که به طور فزاینده‌ای در خودروهای برقی (EVs)، هیبریدی و سایر خودروهای مدرن رایج شده است. هدف اصلی این سیستم، کمک به راننده برای اجتناب از وقوع تصادف یا کاهش شدت آن در شرایط اضطراری، به‌ویژه در مواجهه با موانع ناگهانی مانند خودروی جلویی، عابر پیاده، دوچرخه‌سوار یا اشیاء بزرگ است. AEB یکی از مؤلفه‌های کلیدی در ارتقاء ایمنی خودرو (Vehicle Safety) محسوب می‌شود.

نحوه کارکرد سیستم AEB

سیستم ترمز اضطراری خودکار از ترکیبی از سنسورهای خودرو (Vehicle Sensors) و نرم‌افزار پردازشی برای پایش مستمر محیط جلوی خودرو استفاده می‌کند. مراحل عملکرد اصلی آن به شرح زیر است:

سنجش محیط (Sensing): خودرو با استفاده از سنسورهای رو به جلو، مانند رادار (Radar)، دوربین‌ها (Cameras) یا در برخی سیستم‌های پیشرفته‌تر، لیدار (Lidar)، به طور مداوم فضای پیش روی خود را اسکن می‌کند. این سنسورها فاصله، سرعت نسبی اشیاء و اطلاعات بصری محیط را جمع‌آوری می‌کنند.
تشخیص خطر (Detection): نرم‌افزار سیستم AEB داده‌های دریافتی از سنسورها را تجزیه و تحلیل می‌کند تا اشیاء موجود در مسیر حرکت خودرو را شناسایی کرده و در صورت تشخیص احتمال بالای وقوع برخورد در آینده نزدیک، خطر را ارزیابی کند.
هشدار به راننده (Warning): در صورت تشخیص یک موقعیت بالقوه خطرناک، سیستم ابتدا با ارسال هشدارهای شنیداری، بصری و گاهی لمسی (مانند لرزش فرمان) به راننده اطلاع می‌دهد و از او می‌خواهد که کنترل را در دست گرفته و اقدام مناسبی (مانند ترمزگیری یا تغییر مسیر) انجام دهد.
مداخله ترمزگیری خودکار (Automatic Braking Intervention): اگر راننده پس از دریافت هشدار، واکنش مناسبی نشان ندهد یا واکنش او برای جلوگیری از برخورد کافی نباشد، سیستم AEB به طور خودکار و بدون دخالت راننده، ترمزهای خودرو را فعال می‌کند. شدت ترمزگیری خودکار توسط سیستم بر اساس میزان نزدیکی به مانع، سرعت خودرو و سرعت نزدیک شدن به مانع تعیین می‌شود. هدف این ترمزگیری، کاهش سرعت خودرو پیش از برخورد یا حتی جلوگیری کامل از آن در سرعت‌های پایین‌تر است.

فناوری‌های زیربنایی

عملکرد دقیق و مؤثر AEB به عملکرد هماهنگ سنسورهای مختلف بستگی دارد. رادار در تشخیص فاصله و سرعت اشیاء در شرایط مختلف (از جمله در تاریکی یا هوای مه آلود) قوی است، در حالی که دوربین‌ها در شناسایی نوع اشیاء (مانند عابران پیاده یا علائم راهنمایی) و خط‌کشی‌ها بهتر عمل می‌کنند. ترکیب داده‌های این سنسورها (Sensor Fusion) به سیستم امکان می‌دهد تصویر جامع‌تر و دقیق‌تری از محیط اطراف داشته باشد.

اهمیت AEB برای ایمنی

ترمز اضطراری خودکار به عنوان یک لایه ایمنی اضافی عمل می‌کند و می‌تواند در شرایط حواس‌پرتی یا تأخیر در واکنش راننده، از وقوع تصادفات ناگوار پیشگیری کرده یا شدت جراحات و خسارات ناشی از آن‌ها را به طور قابل توجهی کاهش دهد. به‌خصوص تصادفات از عقب در ترافیک شهری و برخورد با عابرین پیاده از جمله سناریوهایی هستند که AEB در آن‌ها می‌تواند بسیار مؤثر باشد. به همین دلیل، این سیستم به سرعت در حال تبدیل شدن به یک ویژگی استاندارد ایمنی در خودروهای جدید در بسیاری از بازارهای جهانی است.

ارتباط با خودروهای برقی و هیبریدی

خودروهای برقی و هیبریدی به دلیل بهره‌گیری از معماری الکترونیکی پیشرفته و سیستم‌های کنترل الکترونیکی دقیق (مانند ترمزهای با سیم – Brake-by-Wire)، بستر مناسبی برای پیاده‌سازی سیستم‌های ADAS پیچیده مانند AEB فراهم می‌کنند. ادغام این سیستم با کنترل‌کننده‌های ترمز خودرو و در برخی موارد، همکاری با سیستم ترمز احیاکننده برای مدیریت بهتر کاهش سرعت، در خودروهای برقی به سادگی بیشتری قابل انجام است. ترمز اضطراری خودکار بخشی از مجموعه سیستم‌های ایمنی فعال است که در بسیاری از خودروهای برقی و هیبریدی مدرن ارائه می‌شود.

محدودیت‌های سیستم AEB

با وجود مزایای فراوان، مهم است به یاد داشته باشیم که AEB یک سیستم کمکی است و جایگزین توجه و هوشیاری راننده نمی‌شود. این سیستم دارای محدودیت‌هایی است:

وابستگی به سرعت: عملکرد آن در سرعت‌های بالا محدودتر است و ممکن است فقط بتواند شدت برخورد را کاهش دهد، نه اینکه به طور کامل از آن جلوگیری کند.
شرایط محیطی: عملکرد سنسورها در شرایط آب و هوایی نامساعد (باران شدید، برف، مه) یا نور کم ممکن است کاهش یابد.
نوع مانع: توانایی سیستم در تشخیص انواع مختلف موانع (مانند حیوانات کوچک، اشیاء بسیار باریک) ممکن است متفاوت باشد.
پیچیدگی صحنه: در سناریوهای رانندگی بسیار پیچیده یا غیرمنتظره، سیستم ممکن است نتواند به درستی عمل کند.

ترمز اضطراری خودکار در بازار خودروی ایران

سیستم ترمز اضطراری خودکار (AEB) به عنوان بخشی از پکیج سیستم‌های کمک راننده پیشرفته (ADAS)، در بسیاری از خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران که مدل‌های نسبتاً جدیدی هستند، وجود دارد. با توجه به شرایط رانندگی در شهرهای بزرگ ایران، به‌خصوص در مواجهه با ترافیک شلوغ، تغییر مسیرهای ناگهانی سایر رانندگان، حضور عابران پیاده و موتورسواران، سیستم AEB می‌تواند قابلیت‌های ایمنی ارزشمندی را برای مالکان این خودروها فراهم کند و در کاهش ریسک یا شدت تصادفات احتمالی نقش مؤثری داشته باشد. با این حال، مالکان خودروهای مجهز به AEB در ایران باید از محدودیت‌های این سیستم در شرایط مختلف آگاه باشند و هرگز آن را جایگزین رانندگی ایمن و توجه کامل خود ندانند.

نتیجه‌گیری

ترمز اضطراری خودکار (AEB) یک فناوری ایمنی فعال پیشرفته است که با استفاده از سنسورها و نرم‌افزار، محیط جلوی خودرو را پایش کرده و در صورت تشخیص خطر برخورد قریب‌الوقوع و عدم واکنش راننده، به طور خودکار ترمزها را فعال می‌کند. این سیستم نقش مهمی در کاهش تصادفات و جراحات ناشی از آن‌ها ایفا می‌کند و به عنوان بخشی کلیدی از سیستم‌های کمک راننده پیشرفته (ADAS)، به طور فزاینده‌ای در خودروهای برقی و هیبریدی مدرن ارائه می‌شود. با وجود محدودیت‌های ذاتی، AEB یک قابلیت ایمنی بسیار ارزشمند است که در خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران نیز یافت می‌شود و می‌تواند به بهبود ایمنی خودرو در شرایط رانندگی متنوع کشور کمک کند، به شرط آنکه راننده از عملکرد و محدودیت‌های آن آگاه باشد.