کنترل کمکی شروع به حرکت در سربالایی (Hill-start Assist Control – HAC) یک سیستم کمک راننده پیشرفته (ADAS – Advanced Driver-Assistance System) در خودروهای مدرن، از جمله بسیاری از خودروهای برقی (EVs) و هیبریدی است که برای کمک به راننده هنگام شروع حرکت از حالت سکون در مسیرهای سربالایی طراحی شده است. هدف اصلی این سیستم، جلوگیری از عقب رفتن ناخواسته خودرو در فاصله زمانی که راننده پای خود را از روی پدال ترمز (Brake Pedal) برداشته و روی پدال گاز (Accelerator Pedal) می‌گذارد، است. این سیستم به افزایش راحتی راننده و ایمنی خودرو (Vehicle Safety) کمک می‌کند.
چرا HAC مهم است؟
شروع حرکت از حالت سکون در مسیرهای سربالایی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. بدون کمک سیستم، پس از برداشتن پا از روی پدال ترمز، نیروی گرانش باعث می‌شود خودرو به سمت عقب حرکت کند، به‌خصوص اگر راننده در انتقال سریع پا به روی پدال گاز و اعمال توان موتور تأخیر داشته باشد یا خودرو سنگین باشد. این عقب رفتن می‌تواند باعث برخورد با خودروی پشت سری، یا نگرانی و استرس راننده شود. سیستم HAC برای حل این مشکل طراحی شده است.
نحوه کارکرد سیستم کنترل کمکی شروع به حرکت در سربالایی (HAC)
سیستم HAC با استفاده از سنسورهای خودرو، تشخیص می‌دهد که خودرو در چه شرایطی قرار دارد و در صورت لزوم، مداخله می‌کند:
- سنجش شرایط: سیستم از سنسور شیب (Incline/Gradient Sensor) برای تشخیص اینکه خودرو در مسیر سربالایی قرار دارد، از سنسور فشار ترمز برای تشخیص فشردن پدال ترمز، و از سنسورهای سرعت چرخ‌ها برای تشخیص اینکه خودرو متوقف است یا با سرعت بسیار پایینی حرکت می‌کند، استفاده می‌کند.
- تشخیص توقف در سربالایی: واحد کنترل سیستم (که اغلب با واحد کنترل ABS/ESC یکپارچه است) بر اساس اطلاعات دریافتی از سنسورها، تشخیص می‌دهد که خودرو در یک سربالایی متوقف شده است و راننده در حال اعمال ترمز است.
- نگه داشتن خودکار ترمز: هنگامی که سیستم تشخیص می‌دهد راننده در یک سربالایی متوقف شده و سپس پدال ترمز را رها می‌کند (با هدف شروع حرکت)، سیستم HAC به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت راننده، فشار ترمز را در چرخ‌ها (معمولاً برای چند ثانیه کوتاه، مثلاً ۲ تا ۳ ثانیه) حفظ می‌کند. این کار باعث می‌شود خودرو در جای خود ثابت بماند و به عقب حرکت نکند.
- آزادسازی ترمز: سیستم به صورت خودکار ترمزها را آزاد می‌کند هنگامی که تشخیص دهد راننده در حال اعمال پدال گاز کافی برای به حرکت درآوردن خودرو به سمت جلو است، یا پس از گذشت مدت زمان کوتاهی (مهلت داده شده برای انتقال پای راننده به روی پدال گاز).
اجزای کلیدی
سیستم HAC از سنسورهای خودرو (شیب، فشار ترمز، سرعت چرخ‌ها)، واحد کنترل الکترونیکی و اجزای هیدرولیک سیستم ترمز (ABS) برای نگه داشتن ترمز استفاده می‌کند.
مزایای سیستم HAC
- جلوگیری از عقب رفتن خودرو: مهم‌ترین مزیت. به طور مؤثر از حرکت ناخواسته خودرو به سمت عقب در سربالایی‌ها جلوگیری می‌کند.
- کاهش استرس راننده: شروع حرکت در سربالایی‌ها را برای راننده بسیار آسان‌تر و بدون نگرانی از عقب رفتن خودرو می‌سازد.
- افزایش ایمنی: کمک به جلوگیری از برخوردهای جزئی با خودروهای پشت سری در هنگام شروع حرکت در ترافیک در مسیرهای شیب‌دار.
- سهولت رانندگی: به‌خصوص برای رانندگانی که به گیربکس دستی عادت دارند یا در حال رانندگی با خودروهای سنگین‌تر هستند، شروع حرکت در سربالایی را تسهیل می‌کند.
محدودیت‌ها
سیستم HAC معمولاً فقط در سربالایی‌های با شیب بیشتر از یک آستانه مشخص عمل می‌کند و زمان نگه داشتن ترمز محدود است. این سیستم برای نگه داشتن طولانی‌مدت خودرو در شیب (که باید از ترمز پارک یا ترمز پارک برقی (EPB) استفاده شود) طراحی نشده است.
ارتباط با خودروهای برقی و هیبریدی
کنترل کمکی شروع به حرکت در سربالایی (HAC) یک ویژگی استاندارد یا بسیار رایج در تمام خودروهای برقی (EVs) و هیبریدی‌های مدرن است. این سیستم با سیستم ترمزهای کنترل شده الکترونیکی در این خودروها یکپارچه است. همچنین، قابلیت موتورهای الکتریکی در فراهم کردن گشتاور (Torque) آنی و بالا از دور صفر، انتقال از حالت نگه داشتن ترمز توسط HAC به حرکت خودرو به سمت جلو را در سربالایی‌ها بسیار روان‌تر می‌سازد. HAC به‌خصوص برای خودروهای برقی که ممکن است به دلیل باتری سنگین‌تر باشند، در شروع حرکت در شیب کمک‌کننده است.
کنترل کمکی شروع به حرکت در سربالایی در بازار خودروی ایران
سیستم کنترل کمکی شروع به حرکت در سربالایی (HAC) به عنوان یک ویژگی ایمنی و راحتی استاندارد، در تمام خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران موجود است. با توجه به وجود شهرهای با پستی و بلندی زیاد (مانند تهران) و همچنین جادهها و مسیرهای کوهستانی متعدد در ایران، شرایط رانندگی در سربالایی و توقف در این مسیرها یک سناریوی رایج است.
سیستم HAC برای رانندگان ایرانی که از خودروهای برقی و هیبریدی استفاده می‌کنند، قابلیت بسیار کاربردی و ارزشمندی محسوب می‌شود. این سیستم با جلوگیری از عقب رفتن خودرو در هنگام شروع حرکت در سربالایی، رانندگی در ترافیک‌های شیب‌دار شهری یا شروع حرکت در جاده‌های کوهستانی را به مراتب آسان‌تر و بدون استرس می‌سازد و به افزایش ایمنی در این شرایط در ایران کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
کنترل کمکی شروع به حرکت در سربالایی (HAC) یک سیستم کمک راننده پیشرفته (ADAS) است که با تشخیص توقف خودرو در سربالایی و نگه داشتن خودکار ترمزها برای چند ثانیه، از عقب رفتن خودرو جلوگیری می‌کند. این سیستم به افزایش راحتی و ایمنی در شروع حرکت در مسیرهای شیب‌دار کمک می‌نماید. HAC به صورت استاندارد در تمام خودروهای مدرن، از جمله خودروهای برقی و هیبریدی، موجود است و در خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران نیز به کار رفته و با توجه به نقش حیاتی آن در تسهیل شروع حرکت در سربالایی‌ها و افزایش ایمنی در شرایط رانندگی شیب‌دار در ایران، یک قابلیت بسیار کاربردی و ارزشمند محسوب می‌شود.
