پلتفرم (Automotive Platform)

پلتفرم خودرو (Automotive Platform) به مجموعه‌ای از زیرساخت‌ها، قطعات اصلی، اصول مهندسی و فرآیندهای تولید مشترک اطلاق می‌شود که توسط خودروسازان به عنوان شالوده‌ای برای توسعه و تولید چندین مدل خودروی مختلف به کار می‌رود. پلتفرم فراتر از اجزای ظاهری خودرو است و شامل بخش‌های زیرین و بنیادی مانند ساختار شاسی (Chassis) یا بدنه یکپارچه (Unibody)، نقاط اتصال سیستم تعلیق خودرو، محل قرارگیری پیشرانه و گیربکس، کف خودرو (Floorpan) و ساختار اصلی فایروال می‌شود. استفاده از پلتفرم‌های مشترک یک استراتژی کلیدی در صنعت خودروسازی برای کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت توسعه و بهره‌گیری از مقیاس تولید است. در عصر حاضر و با ظهور خودروهای برقی (EVs)، مفهوم پلتفرم به ویژه با معرفی پلتفرم‌های اختصاصی خودروی برقی اهمیت دوچندانی یافته است.

چرا خودروسازان از پلتفرم استفاده می‌کنند؟

استفاده از پلتفرم مشترک مزایای استراتژیک و عملیاتی متعددی برای خودروسازان دارد:

• کاهش هزینه‌های تحقیق و توسعه: هزینه طراحی و مهندسی یک پلتفرم پایه بین چندین مدل خودرو سرشکن می‌شود.
• افزایش سرعت توسعه محصولات جدید: با وجود یک شالوده مهندسی آماده، زمان لازم برای طراحی و عرضه مدل‌های جدید کاهش می‌یابد.
• انعطاف‌پذیری در تولید: مدل‌های مختلفی که بر روی یک پلتفرم ساخته شده‌اند، اغلب می‌توانند بر روی یک خط مونتاژ مشترک تولید شوند.
• استفاده از مقیاس تولید (Economies of Scale): خرید قطعات مشترک در حجم بالا برای مدل‌های مختلف، هزینه واحد قطعات را کاهش می‌دهد.
• تضمین کیفیت و عملکرد پایه: استفاده از یک پلتفرم اثبات‌شده، کیفیت ساخت، استانداردهای ایمنی و ویژگی‌های دینامیکی (مانند هندلینگ و کیفیت سواری) را در تمام مدل‌های مبتنی بر آن پلتفرم تضمین می‌کند.

پلتفرم‌ها در عصر خودروهای برقی و هیبریدی

با رشد سهم خودروهای برقی و هیبریدی، استراتژی پلتفرم نیز تکامل یافته است:

1. پلتفرم‌های مشترک با خودروهای احتراق داخلی: در ابتدا، بسیاری از خودروهای هیبریدی و برخی خودروهای برقی اولیه بر اساس نسخه‌های اصلاح شده از پلتفرم‌های موجود خودروهای بنزینی ساخته می‌شدند. در این رویکرد، تغییراتی برای جای دادن باتری، موتور الکتریکی و سایر اجزای سیستم الکتریکی در پلتفرم بنزینی ایجاد می‌شد. این روش هزینه‌های توسعه اولیه را کاهش می‌داد اما اغلب منجر به مصالحه‌هایی در زمینه فضای داخلی خودرو، برد پیمایش (به دلیل محدودیت در اندازه باتری) و راندمان کلی می‌شد. خودروهای هیبریدی استاندارد همچنان اغلب از پلتفرم‌های مشترک استفاده می‌کنند.

2. پلتفرم‌های اختصاصی خودروی برقی (Dedicated EV Platforms): با بلوغ فناوری خودروهای برقی و افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه، خودروسازان به سمت توسعه پلتفرم‌هایی حرکت کرده‌اند که از همان ابتدا منحصراً برای قوای محرکه الکتریکی طراحی شده‌اند. این پلتفرم‌ها با در نظر گرفتن چیدمان بهینه باتری و موتورهای الکتریکی، مزایای قابل توجهی ارائه می‌دهند:

   • چیدمان بهینه باتری (طراحی اسکیت‌بورد): در بسیاری از این پلتفرم‌ها، باتری خودروی برقی به صورت یک پک بزرگ و مسطح در کف خودرو و بین محورها قرار داده می‌شود (معروف به طراحی “اسکیت‌بورد”). این امر باعث پایین آمدن مرکز ثقل خودرو (بهبود هندلینگ) و حداکثر شدن ظرفیت باتری (افزایش برد پیمایش) می‌شود.
   • افزایش فضای داخلی: حذف تونل میل‌گاردان، محفظه موتور حجیم در جلو و باک بنزین در عقب، امکان ایجاد کف صاف و فضای داخلی بیشتری را نسبت به خودروهای بنزینی با ابعاد مشابه فراهم می‌کند.
   • انعطاف‌پذیری در طراحی: طراحان آزادی عمل بیشتری در شکل‌دهی به بدنه و کابین دارند، که می‌تواند منجر به نسبت‌های جدید و طراحی‌های نوآورانه شود.
   • عملکرد بهینه قوای محرکه الکتریکی: این پلتفرم‌ها از همان ابتدا برای وزن، نحوه توزیع وزن، گشتاور بالای موتورهای الکتریکی و قابلیت‌های ترمز احیاکننده طراحی شده‌اند. همچنین امکان پیاده‌سازی آسان سیستم چهار چرخ متحرک با استفاده از موتورهای مستقل در هر محور را فراهم می‌کنند.
   • ماژولار بودن و مقیاس‌پذیری: بسیاری از پلتفرم‌های اختصاصی خودروی برقی به صورت ماژولار طراحی می‌شوند، به طوری که می‌توان طول فاصله محوری، عرض و ارتفاع آن‌ها را برای تولید انواع مختلف خودروها (سدان، شاسی‌بلند، هاچ‌بک، ون) با ابعاد و کلاس‌های متفاوت، بر روی یک پلتفرم پایه تغییر داد.

پلتفرم در مقابل مدل خودرو

مهم است که پلتفرم را با مدل خودرو اشتباه نگیریم. پلتفرم زیربنای مهندسی است، در حالی که مدل خودرو، محصول نهایی است که بر روی آن پلتفرم ساخته می‌شود. ممکن است چندین مدل خودرو از یک برند یا برندهای مختلف (در یک گروه خودروسازی) بر روی یک پلتفرم مشترک ساخته شوند، اما ظاهر، فضای داخلی، امکانات و حتی مشخصات فنی نهایی آن‌ها متفاوت باشد (مانند استفاده از پلتفرم MEB گروه فولکس‌واگن برای تولید خودروهایی چون فولکس‌واگن ID.4، اشکودا انیاک و آئودی Q4 e-tron).

پلتفرم‌های خودرو در بازار ایران

خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران بر روی پلتفرم‌های متنوعی از خودروسازان بزرگ جهانی ساخته شده‌اند. برخی از این خودروها ممکن است بر اساس پلتفرم‌های قدیمی‌تر یا اصلاح شده باشند، در حالی که مدل‌های جدیدتر به‌خصوص از برندهایی که در زمینه خودروهای برقی پیشرو هستند (مانند برخی مدل‌های چینی پیشرفته)، بر روی پلتفرم‌های اختصاصی خودروی برقی طراحی شده‌اند. شناخت پلتفرم یک خودروی وارداتی می‌تواند به ما در درک ویژگی‌های اصلی آن، به‌خصوص در زمینه ابعاد، فضای داخلی خودرو، نحوه جای‌گیری باتری و پتانسیل‌های عملکردی آن کمک کند.

برای آینده تولید خودروهای برقی در ایران (اعم از مونتاژ یا ساخت)، انتخاب یا توسعه یک پلتفرم مناسب، به‌خصوص یک پلتفرم اختصاصی خودروی برقی، یک تصمیم استراتژیک کلیدی است. استفاده از یک پلتفرم مدرن و ماژولار، می‌تواند امکان تولید طیف متنوعی از خودروهای برقی با برد پیمایش و راندمان انرژی رقابتی را در داخل کشور فراهم آورد.

نتیجه‌گیری

پلتفرم خودرو یک شالوده مهندسی مشترک است که اساس توسعه و تولید مدل‌های مختلف خودرو را تشکیل می‌دهد و نقشی حیاتی در کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت توسعه و تضمین کیفیت دارد. در عصر خودروهای برقی، ظهور پلتفرم‌های اختصاصی خودروی برقی با چیدمان بهینه باتری (طراحی اسکیت‌بورد) و معماری الکتریکی مناسب، منجر به مزایای قابل توجهی در زمینه برد پیمایش، فضای داخلی و عملکرد شده است. درک مفهوم پلتفرم برای شناخت ویژگی‌های فنی و پتانسیل‌های خودروهای برقی و هیبریدی در بازار ایران ضروری است و انتخاب پلتفرم مناسب برای هرگونه اقدام در زمینه تولید خودروهای برقی در ایران، یک عامل تعیین‌کننده در موفقیت خواهد بود.