ظرفیت بکسل یا ظرفیت یدک‌کشی (Towing Capacity) یکی از مشخصات فنی خودرو است که نشان‌دهنده حداکثر وزن باری است که خودرو به صورت ایمن و قانونی قادر به کشیدن آن (به همراه تریلر یا کاروان) می‌باشد. این مشخصه بر اساس توانمندی‌های قوای محرکه، استحکام شاسی، سیستم ترمز، سیستم تعلیق و سیستم‌های خنک‌کاری خودرو تعیین می‌شود و تجاوز از آن می‌تواند منجر به آسیب به خودرو، کاهش شدید ایمنی و نقض قوانین حمل‌ونقل شود. ظرفیت بکسل برای خریدارانی که قصد حمل تریلر، کاروان، قایق، یا سایر بارهای سنگین را با خودروی خود دارند، یک فاکتور مهم در انتخاب خودرو است. در خودروهای برقی (EVs) و هیبریدی، ظرفیت بکسل ملاحظات خاص خود را دارد.
عوامل مؤثر بر ظرفیت بکسل
ظرفیت بکسل یک خودرو تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل فنی قرار دارد:
- توان و گشتاور قوای محرکه: موتور (اعم از احتراق داخلی یا الکتریکی) باید توان و گشتاور کافی برای کشیدن بار اضافی را، به‌خصوص در شروع حرکت و در سربالایی‌ها، تولید کند. گشتاور بالا در دورهای پایین برای شروع حرکت با بار سنگین بسیار مهم است.
- سیستم انتقال قدرت و گیربکس: گیربکس و نسبت دنده‌ها نحوه انتقال و افزایش نیروی موتور را برای مدیریت بارهای سنگین تنظیم می‌کنند.
- استحکام شاسی و سازه بدنه: شاسی و چارچوب خودرو باید به اندازه کافی مستحکم باشند تا نیروهای کششی و همچنین نیروی عمودی وارده از محل اتصال تریلر (Tongue Weight) را تحمل کنند.
- سیستم تعلیق: سیستم تعلیق باید قادر به تحمل وزن اضافی وارده از اتصال تریلر و حفظ پایداری خودرو در حین حرکت و مانور با بار باشد.
- سیستم ترمز: ترمزها باید توانایی توقف ایمن مجموع وزن خودرو و بار یدک‌کشیده شده را داشته باشند. بار سنگین‌تر نیازمند نیروی ترمز بیشتری است.
- سیستم‌های خنک‌کاری: بکسل کردن بار سنگین فشار بیشتری به قوای محرکه وارد کرده و گرمای بیشتری تولید می‌کند. سیستم‌های خنک‌کاری موتور، گیربکس، و در خودروهای برقی، باتری و قطعات الکترونیک قدرت باید برای مدیریت این گرمای اضافی طراحی شده باشند.
- وزن خودرو: وزن خود خودروی کشنده نیز در پایداری مجموعه هنگام بکسل کردن، به‌خصوص در سرعت‌های بالا یا در شرایط باد جانبی، نقش دارد. خودروی سنگین‌تر معمولاً پایداری بیشتری هنگام بکسل کردن دارد.
ظرفیت بکسل در خودروهای برقی و هیبریدی
ظرفیت بکسل در خودروهای برقی و هیبریدی ملاحظات خاص خود را دارد:
- گشتاور بالای موتورهای الکتریکی: موتورهای الکتریکی گشتاور بسیار بالایی را از لحظه شروع حرکت تولید می‌کنند که این ویژگی برای شروع حرکت با بار سنگین و مانورهای سرعت پایین با تریلر بسیار مفید است.
- فشار بر قوای محرکه الکتریکی و باتری: کشیدن بار سنگین در سرعت‌های بالا یا در سربالایی‌ها فشار قابل توجهی به موتورهای الکتریکی، اینورترها و باتری خودروی برقی وارد می‌کند و باعث افزایش مصرف انرژی و تولید گرما می‌شود. سیستم مدیریت حرارتی باتری (BTMS) و سیستم خنک‌کاری کلی قوای محرکه باید برای مدیریت این فشار طراحی شده باشند.
- تأثیر چشمگیر بر برد پیمایش: بکسل کردن بار سنگین، برد پیمایش خودروهای برقی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. افزایش وزن کلی، افزایش مقاومت آیرودینامیکی (ناشی از تریلر و بار) و افزایش مصرف انرژی توسط قوای محرکه، باعث می‌شوند باتری بسیار سریع‌تر از حالت عادی تخلیه شود. میزان کاهش برد بسته به وزن بار، شکل تریلر، سرعت رانندگی و توپوگرافی مسیر می‌تواند متفاوت باشد، اما معمولاً قابل توجه است (گاهی تا نصف برد در شرایط عادی یا حتی کمتر).
- در خودروهای هیبریدی: ظرفیت بکسل به ترکیب توان و گشتاور موتور احتراق داخلی و موتور الکتریکی و نحوه عملکرد سیستم انتقال قدرت هیبریدی در شرایط بار سنگین بستگی دارد. بکسل کردن در هیبریدی‌ها نیز باعث افزایش قابل توجه مصرف سوخت (و کاهش برد در هیبریدی‌های پلاگین) می‌شود.
- طراحی و مهندسی اختصاصی: نه تمام خودروهای برقی و نه تمام هیبریدی‌ها برای بکسل کردن طراحی یا رتبه‌بندی شده‌اند. خودروسازان باید خودروها را به طور خاص برای تحمل نیروهای بکسل، مدیریت گرمای تولید شده و حفظ ایمنی در این شرایط طراحی و تست کنند.
ظرفیت بکسل در بازار خودروی ایران
ظرفیت بکسل یک مشخصه فنی است که برای بسیاری از خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران، به‌خصوص مدل‌های شاسی‌بلند و کراس‌اوور که پتانسیل یدک‌کشی بیشتری دارند، توسط سازنده اعلام می‌شود. اگرچه بکسل کردن تریلرهای بزرگ یا کاروان‌ها به گستردگی برخی کشورهای دیگر در ایران رایج نیست، اما برخی خریداران در بازار خودروی ایران ممکن است برای حمل بارهای سبک‌تر، قایق یا خودروهای دیگر به این قابلیت نیاز داشته باشند.
برای مالکان خودروهای برقی در ایران که قصد بکسل کردن دارند، مهم‌ترین ملاحظه، تأثیر قابل توجه این کار بر برد پیمایش واقعی خودرو است. با توجه به وضعیت فعلی زیرساخت شارژ خودروی برقی در ایران که هنوز در تمام نقاط به طور گسترده پوشش داده نشده، بکسل کردن مسافت‌های طولانی با یک خودروی برقی نیازمند برنامه‌ریزی بسیار دقیق برای دسترسی به ایستگاه‌های شارژ در طول مسیر خواهد بود و اضطراب برد را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد. خریداران در ایران باید ظرفیت بکسل اعلام شده را با نیازهای خود و محدودیت‌های عملی در برد پیمایش واقعی هنگام بکسل کردن، به‌خصوص برای سفرهای بین‌شهری، بسنجند.
نتیجه‌گیری
ظرفیت بکسل / یدک‌کشی حداکثر وزن باری است که یک خودرو به صورت ایمن می‌تواند آن را یدک بکشد و توسط توانمندی‌های قوای محرکه، شاسی، ترمزها و سیستم‌های خنک‌کاری خودرو تعیین می‌شود. در خودروهای برقی، مزیت گشتاور بالای موتور الکتریکی در شروع حرکت وجود دارد، اما بکسل کردن بار سنگین تأثیر بسیار زیادی بر کاهش برد پیمایش و افزایش مصرف انرژی خودروی برقی دارد و همچنین فشار بیشتری به اجزای قوای محرکه الکتریکی و سیستم‌های خنک‌کاری وارد می‌کند. نه تمام خودروهای برقی و هیبریدی برای بکسل کردن رتبه‌بندی شده‌اند. ظرفیت بکسل به عنوان یک مشخصه فنی در خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران اعلام می‌شود و برای بخشی از خریداران در بازار خودروی ایران که به این قابلیت نیاز دارند، مهم است؛ اما درک تأثیر قابل توجه بکسل بر برد پیمایش واقعی و نیاز به برنامه‌ریزی شارژ در ایران حیاتی است.
