دستیار حرکت در ترافیک (Traffic Jam Assist – TJA)

دستیار حرکت در ترافیک (Traffic Jam Assist – TJA)، که گاهی به اختصار دستیار ترافیک نیز نامیده می‌شود و در برخی منابع به اشتباه با عبارت “رادار حرکت در ترافیک” شناخته می‌شود (در حالی که از ترکیب رادار و دوربین استفاده می‌کند)، یک سیستم کمک راننده پیشرفته (ADAS – Advanced Driver-Assistance System) است که برای تسهیل رانندگی در شرایط ترافیک سنگین با سرعت پایین و الگوی “ایست و حرکت” طراحی شده است. این سیستم با خودکارسازی بخش‌هایی از فرآیند رانندگی در این شرایط، هدف کاهش خستگی راننده و افزایش راحتی در ترافیک‌های خسته‌کننده را دنبال می‌کند.

نحوه کارکرد سیستم دستیار ترافیک (TJA)

دستیار ترافیک (TJA) عملکرد ترکیبی دو سیستم ADAS دیگر را در یک محدوده عملیاتی خاص (سرعت پایین و ترافیک) انجام می‌دهد:

1. ترکیب سنسورها: سیستم TJA از سنسورهای خودرو رو به جلو شامل رادار (Radar) و دوربین خودرو (Vehicle Camera) استفاده می‌کند. رادار فاصله و سرعت نسبی خودروی جلویی را پایش می‌کند، در حالی که دوربین خط‌کشی‌های جاده را تشخیص می‌دهد و موقعیت خودرو را در خط تعیین می‌کند.
2. کنترل طولی (Longitudinal Control): با استفاده از داده‌های رادار و هماهنگی با سیستم‌های قوای محرکه و ترمزها خودرو، سیستم به طور خودکار سرعت خودرو را تنظیم می‌کند تا فاصله ایمن و تنظیم شده‌ای را با خودروی جلویی در ترافیک “ایست و حرکت” حفظ کند (کروز کنترل تطبیقی (ACC) در سرعت پایین). این شامل شتاب‌گیری، ثابت نگه داشتن سرعت و ترمزگیری تا توقف کامل و حرکت مجدد می‌شود.
3. کنترل جانبی (Lateral Control): با استفاده از داده‌های دوربین و هماهنگی با سیستم فرمان برقی، سیستم به طور خودکار فرمان خودرو را تنظیم می‌کند تا خودرو را در مرکز خط رانندگی نگه دارد (دستیار حفظ بین خطوط (LKA) در سرعت پایین).

محدوده عملیاتی TJA

دستیار ترافیک (TJA) فقط در شرایط خاصی فعال و قابل استفاده است:

• سرعت پایین: معمولاً زیر آستانه سرعت مشخصی (مثلاً زیر ۶۰ کیلومتر در ساعت، بسته به سازنده). در سرعت‌های بالاتر، سیستم به طور خودکار غیرفعال می‌شود یا به سیستم‌های ACC و LKA استاندارد (اگر فعال باشند) سوییچ می‌کند.
• تشخیص خط‌کشی واضح: سیستم برای عملکردهای کنترل جانبی (حفظ بین خطوط) نیازمند تشخیص واضح خطوط کناری مسیر است.
• معمولاً در بزرگراه‌ها: اغلب در بزرگراه‌ها یا جاده‌های اصلی که خط‌کشی مشخصی دارند کاربرد دارد.

سطح اتوماسیون و مسئولیت راننده

دستیار ترافیک (TJA) معمولاً در دسته سیستم‌های اتوماسیون رانندگی سطح ۲ (طبق استاندارد SAE J3016) قرار می‌گیرد. این بدان معناست که سیستم می‌تواند همزمان کنترل طولی و جانبی خودرو را بر عهده بگیرد، اما راننده همچنان مسئول نهایی رانندگی بوده و باید هوشیار بماند و همواره آماده تحویل گرفتن کنترل خودرو در هر لحظه باشد. سیستم معمولاً از راننده می‌خواهد که دست‌های خود را بر روی فرمان نگه دارد یا با پایش توجه راننده (مانند استفاده از دوربین‌های داخلی)، در صورت عدم توجه، هشدار صادر می‌کند.

رابطه TJA با ACC و LKA

دستیار ترافیک را می‌توان به عنوان توسعه‌یافته کروز کنترل تطبیقی (ACC) و دستیار حفظ بین خطوط (LKA) دانست که به طور خاص برای شرایط ترافیک سنگین و سرعت پایین بهینه شده است. در حالی که ACC فقط فاصله با خودروی جلو را کنترل می‌کند و LKA فقط در حفظ بین خطوط کمک می‌نماید، TJA هر دو قابلیت را در ترافیک ترکیب می‌کند.

مزایای دستیار ترافیک (TJA)

• کاهش خستگی و استرس: خودکارسازی شتاب‌گیری، ترمزگیری و فرمان در ترافیک سنگین، خستگی راننده را به شکل چشمگیری کاهش داده و رانندگی را راحت‌تر می‌کند.
• افزایش راحتی: تجربه رانندگی در ترافیک‌های طولانی را بهبود می‌بخشد.
• حفظ فاصله ایمن: کمک به حفظ فاصله مناسب با خودروی جلویی در شرایط متغیر ترافیک.

ارتباط با خودروهای برقی و هیبریدی

دستیار حرکت در ترافیک (TJA) به عنوان یکی از ویژگی‌های پیشرفته در پکیج‌های سیستم‌های کمک راننده پیشرفته (ADAS)، در بسیاری از خودروهای برقی (EVs) و هیبریدی‌های مدرن عرضه شده در بازار جهانی موجود است. خودروهای برقی به دلیل قابلیت کنترل بسیار دقیق و لحظه‌ای موتور الکتریکی و سیستم ترمز احیاکننده، بستر فنی مناسبی برای پیاده‌سازی روان و دقیق عملکردهای “ایست و حرکت” مورد نیاز در TJA فراهم می‌کنند. یکپارچگی سیستم قوای محرکه الکتریکی با سیستم‌های کنترل ADAS در این خودروها بیشتر است.

دستیار ترافیک در بازار خودروی ایران

سیستم دستیار حرکت در ترافیک (TJA) به عنوان بخشی از پکیج‌های ADAS، در بسیاری از خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران که مدل‌های مجهز و مدرن هستند، وجود دارد. با توجه به ترافیک سنگین و اغلب طولانی در شهرهای بزرگ ایران (به‌خصوص در ساعات اوج ترافیک)، دستیار ترافیک (TJA) می‌تواند یک قابلیت بسیار کاربردی و ارزشمند برای رانندگان ایرانی باشد و به کاهش خستگی در رفت‌وآمدهای روزانه کمک کند.

با این حال، عملکرد TJA در ایران ممکن است با چالش‌هایی روبرو باشد:

• کیفیت خط‌کشی جاده‌ها: عملکرد کنترل جانبی سیستم به تشخیص واضح خطوط جاده بستگی دارد که در برخی نقاط ممکن است کیفیت خط‌کشی مناسب نباشد.
• رفتار رانندگی: در ترافیک‌هایی با حرکات ناگهانی، تغییر مسیرهای سریع و غیرقابل پیش‌بینی، و ورود و خروج خودروها از خطوط، سیستم ممکن است با چالش‌هایی روبرو شود.

رانندگان در ایران که از خودروهای مجهز به TJA استفاده می‌کنند باید از محدودیت‌های سیستم آگاه باشند و همواره بر رانندگی نظارت کامل داشته باشند و در شرایطی که سیستم با چالش روبرو است یا رفتار ترافیک غیرقابل پیش‌بینی است، کنترل کامل خودرو را بر عهده بگیرند. TJA یک دستیار در شرایط خاص است، نه خلبان خودکار.

نتیجه‌گیری

دستیار حرکت در ترافیک (TJA) یک سیستم کمک راننده پیشرفته (ADAS) مفید برای خودکارسازی رانندگی در شرایط ترافیک سنگین و سرعت پایین است. این سیستم با ترکیب عملکردهای کروز کنترل تطبیقی (ACC) و دستیار حفظ بین خطوط (LKA)، خستگی راننده را کاهش داده و راحتی را در ترافیک افزایش می‌دهد. TJA به عنوان یک سیستم سطح ۲ اتوماسیون، نیازمند نظارت دائمی راننده است. این سیستم در بسیاری از خودروهای برقی و هیبریدی مدرن موجود است و در بازار خودروی ایران نیز با توجه به شرایط ترافیک سنگین شهری، یک قابلیت کاربردی محسوب می‌شود، اگرچه عملکرد آن متأثر از کیفیت زیرساخت و رفتار ترافیک بوده و نیاز به هوشیاری کامل راننده دارد.