شرکت دیار خودرو

دیار خودرو، فصلی نوین در صنعت خودرو ایران

صنعت خودرو ایران، با وجود تمام فراز و نشیب‌ها و چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی، همواره شاهد تلاش بازیگران بخش خصوصی برای ایجاد تنوع و رقابت در بازار بوده است. شرکت سازه‌های خودرو دیار، که با نام تجاری دیار خودرو شناخته می‌شود، یکی از همین بازیگران است که داستانی پرماجرا از تأسیس تا تحول را در کارنامه خود دارد. این شرکت که فعالیت خود را از تولید قطعات آغاز کرد و سپس به مونتاژ و واردات خودرو، به‌ویژه با همکاری برندهای چینی، روی آورد، اکنون در آستانه عصری جدید قرار گرفته است.

تملک سهام عمده دیار خودرو توسط گروه صنعتی ماموت در اواخر سال ۱۴۰۲ و اوایل ۱۴۰۳، نقطه عطفی در تاریخ این شرکت محسوب می‌شود. این رویداد مهم، دیار خودرو را که زمانی با چالش‌های متعددی از جمله توقف تولید و مشکلات مربوط به خدمات پس از فروش دست و پنجه نرم می‌کرد ، تحت حمایت یکی از بزرگترین هلدینگ‌های صنعتی ایران قرار داده و امیدها را برای احیا و بازگشتی قدرتمند به بازار زنده کرده است. تمرکز فعلی دیار خودرو بر محصولات مدرن و متنوع برند بایک (BAIC) و زیرمجموعه آن، بیجینگ (Beijing)، نشان‌دهنده استراتژی جدید این شرکت برای رقابت جدی در بازار خودروهای وارداتی و مونتاژی ایران است.  

از قطعه‌سازی تا مونتاژ: تاریخچه و تکامل دیار خودرو

شرکت سازه‌های خودرو دیار در سال ۱۳۷۹ با سرمایه‌گذاری ۲۵ شرکت قطعه‌ساز و با هدف اولیه تولید قطعات پرسی بدنه خودرو در شهرک صنعتی سایپا گلپایگان تاسیس شد. این شرکت که در ابتدا بر تأمین نیاز قطعه‌سازان بزرگ کشور متمرکز بود، به تدریج مسیر خود را به سمت تولید و مونتاژ خودرو تغییر داد. دریافت جواز تاسیس تولید خودرو وانت و سواری در سال ۱۳۸۳ و پروانه بهره‌برداری تولید وانت بار به صورت CKD (قطعات کاملاً منفصل) در سال ۱۳۸۶، گام‌های مهمی در این راستا بودند.  

قلب تپنده دیار خودرو، کارخانه این شرکت در شهرستان گلپایگان استان اصفهان است که در فاصله ۳۸۰ کیلومتری تهران قرار دارد. این کارخانه که بزرگترین واحد صنعتی و اولین خودروسازی با تولید انبوه در استان اصفهان محسوب می‌شود، در زمینی به مساحت ۱۴ هکتار بنا شده و از خطوط تولید مکانیزه بهره می‌برد. ظرفیت اسمی تولید این کارخانه ۸۵ هزار دستگاه در سال ذکر شده است، هرچند این پتانسیل عظیم به دلیل چالش‌های مختلف، تاکنون به طور کامل محقق نشده است. وجود خط رنگ پیشرفته نیز یکی دیگر از نقاط قوت این مجموعه تولیدی است. علاوه بر کارخانه اصلی، فضاهای دیگری نیز در مناطق صنعتی گلپایگان به عنوان انبار قطعات و صنایع وابسته در اختیار دیار خودرو قرار دارد.  

فعالیت دیار خودرو با مونتاژ وانت دییر (Deer) و سپس وانت‌های وینگل (Wingle) از شرکت چینی گریت وال موتور (GWM) آغاز شد. این همکاری، سرآغازی برای ورود دیار خودرو به عرصه مونتاژ بود. با این حال، مسیر این شرکت هموار نبود و با چالش‌هایی نظیر مشکلات مربوط به مجوز فعالیت ، اختلافات کارگری و دوره‌هایی از توقف تولید مواجه شد. با وجود این مشکلات، دیار خودرو توانست زیرساخت‌های خود را حفظ کرده و با برقراری همکاری‌های جدید، به حیات خود ادامه دهد تا اینکه سرانجام توجه گروه بزرگ ماموت را به خود جلب کرد. این پایداری، نشان‌دهنده ارزش ذاتی کارخانه گلپایگان و پتانسیل‌های نهفته آن بود که آن را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرد.  

همکاری‌های بین‌المللی: از گریت وال تا تمرکز بر بایک

استراتژی دیار خودرو همواره بر پایه همکاری با شرکای بین‌المللی، عمدتاً چینی، استوار بوده است.

• گریت وال موتور (GWM) – دوران اولیه: همکاری با GWM، اولین گام جدی دیار خودرو در مونتاژ بود. وانت‌های دییر و وینگل (مدل‌های ۳ و ۵ تک و دو کابین) محصولات اصلی این دوره بودند. همچنین، برخی مدل‌های شاسی‌بلند برند هاوال (Haval) این شرکت مانند M4، H2، H6، H8 و H9 نیز از طریق دیار خودرو به بازار ایران راه یافتند.
• گروه بایک (BAIC) – شریک استراتژیک فعلی: همکاری با گروه بایک (Beijing Automotive Industry Holding Co)، یکی از بزرگترین خودروسازان دولتی چین که با غول‌هایی چون مرسدس بنز و هیوندای نیز همکاری دارد ، نقطه عطف مهمی در تاریخ دیار خودرو بود.
  • محصولات اولیه بایک: سدان سنوا (Senova) که احتمالاً بر پایه فناوری شرکت سوئدی ساب (SAAB) که توسط بایک خریداری شده بود، توسعه یافته بود ، هاچ‌بک سابرینا (Sabrina) و کراس‌اوور کامپکت بایک X25 از اولین محصولات این همکاری بودند که عمدتاً به صورت CKD مونتاژ می‌شدند.
  • محصولات فعلی و آتی (عمدتاً تحت برند بیجینگ): با ورود گروه ماموت، تمرکز بر محصولات مدرن‌تر بایک و برند زیرمجموعه آن یعنی بیجینگ (Beijing) شدت گرفته است. بیجینگ X7 (شاسی‌بلند سایز متوسط) و بیجینگ X55 (کراس‌اوور کامپکت/متوسط) محصولات کلیدی این دوره هستند که ابتدا به صورت وارداتی عرضه شده و پتانسیل مونتاژ داخلی را دارند. علاوه بر این، سدان الکتریکی بایک EU5 ، سری شاسی‌بلندهای آفرودی BJ40، BJ60 و BJ80 و سدان U5 پلاس (که احتمالاً با نام سابرینا پلاس عرضه شود) نیز در سبد محصولات فعلی یا آتی دیار خودرو قرار دارند.
• سایر همکاری‌ها (Soueast و Foton): دیار خودرو در مقطعی با شرکت Soueast Motor نیز همکاری داشت و کراس‌اوور DX3 را تولید کرد و برنامه‌هایی برای DX7 نیز وجود داشت. همچنین، تولید ون‌های ۹ و ۱۳ نفره فوتون (Foton) نیز در کارنامه این شرکت دیده می‌شود. به نظر می‌رسد این همکاری‌ها در حال حاضر در اولویت پایین‌تری قرار دارند.

این تغییر تمرکز از GWM به سمت BAIC، به‌ویژه پس از ورود ماموت، نشان‌دهنده یک انتخاب استراتژیک برای بهره‌گیری از سبد محصولات گسترده، مدرن و متنوع بایک در کلاس‌های مختلف (سدان، کراس‌اوور، شاسی‌بلند، آفرودی و حتی الکتریکی) است.

سبد محصولات دیار خودرو: از وانت تا شاسی‌بلندهای مدرن

همانطور که اشاره شد، دیار خودرو در طول بیش از دو دهه فعالیت، محصولات متنوعی را به بازار ایران عرضه کرده است:

• دوران گریت وال: وانت دییر ، وانت وینگل 3 و 5 ، هاوال M4، H2، H6، H8، H9
• دوران اولیه بایک و سایرین: بایک سنوا ، بایک سابرینا ، بایک X25 ، Soueast DX3 ، ون‌های فوتون
• دوران جدید (تمرکز بر بایک/بیجینگ تحت مالکیت ماموت):
  • بیجینگ X7: شاسی‌بلند سایز متوسط با موتور 1.5 لیتری توربو TGDi (قدرت 185 اسب بخار، گشتاور 305 نیوتن‌متر)، گیربکس 7 سرعته دو کلاچه تر، شتاب حدود 8 ثانیه و انبوهی از امکانات رفاهی و ایمنی پیشرفته (ADAS) مانند کروز کنترل تطبیقی، حفظ حرکت بین خطوط، ترمز اضطراری، پارک خودکار، دوربین 360 درجه، سقف پانورامیک، گرم‌کن و سردکن صندلی‌ها و نمایشگرهای بزرگ دیجیتال. این خودرو با گارانتی قابل توجه 77 ماه یا 177 هزار کیلومتر عرضه می‌شود.
  • بیجینگ X55: کراس‌اوور مدرن با موتور 1.5 لیتری توربو (قدرت 188 اسب بخار، گشتاور 305 نیوتن‌متر)، گیربکس 7 سرعته دو کلاچه تر و طراحی جذاب
  • سری آفرودی BJ: شامل BJ40 (با ظاهر شبیه جیپ رانگلر، موتور 2 لیتری توربو، گیربکس 8 سرعته ZF و 4WD) ، BJ60 (شاسی‌بلند بزرگ 7 نفره با قوای محرکه Mild Hybrid، موتور 2 لیتری توربو، سه قفل دیفرانسیل) و BJ80 (با ظاهر شبیه مرسدس G-Class، موتور 2.3 لیتری توربو)
  • سایر مدل‌های بالقوه: سدان U5 پلاس (سابرینا پلاس) و خودروی الکتریکی EU5

این سبد محصولات نشان‌دهنده یک تغییر استراتژیک به سمت خودروهای با ارزش افزوده بالاتر، امکانات بیشتر و ورود به بخش‌های تخصصی مانند آفرود است که با توانمندی‌های گروه ماموت همخوانی دارد.

تملک توسط گروه ماموت: نقطه عطف و چشم‌انداز آینده

بدون شک، مهم‌ترین تحول در تاریخ معاصر دیار خودرو، تملک سهام عمده این شرکت و شرکت تابعه آن، تیگارد موتور، توسط گروه صنعتی ماموت است. این اتفاق که پس از ماه‌ها گمانه‌زنی، در اوایل سال ۱۴۰۳ رسماً تأیید شد ، دیار خودرو را از یک شرکت با سابقه پرنوسان به بخشی از یک هلدینگ بزرگ و قدرتمند صنعتی تبدیل کرد.  

پیامدهای این تملک:

• پشتوانه مالی و صنعتی: گروه ماموت با سابقه طولانی در صنایع مختلف، به‌ویژه در تولید خودروهای سنگین و تریلر ، منابع مالی و توان مدیریتی لازم برای احیای دیار خودرو را فراهم می‌کند.  
• استفاده از ظرفیت تولید: کارخانه گلپایگان با ظرفیت اسمی بالا ، اکنون می‌تواند به عنوان یک بازوی تولیدی مهم برای کل گروه ماموت عمل کند. گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر انتقال تولید محصولات مکث موتور (دیگر زیرمجموعه ماموت) یا حتی تولید خودروهای اروپایی به این کارخانه وجود دارد.
• تقویت سبد محصولات: تمرکز بر برند بایک و معرفی مدل‌های مدرن و متنوع مانند X7، X55 و سری BJ، نشان‌دهنده عزم جدی برای رقابت در بازار است.
• بهبود خدمات و شهرت: انتظار می‌رود با مدیریت جدید، مشکلات تاریخی مربوط به کیفیت، تحویل و خدمات پس از فروش که به شهرت دیار خودرو آسیب زده بود ، به تدریج برطرف شود. ارائه گارانتی طولانی برای X7 گامی در این جهت است.
• افزایش رقابت: حضور قدرتمندتر دیار خودرو تحت لوای ماموت، رقابت را در بخش خصوصی بازار خودرو ایران، به‌ویژه با بازیگرانی چون کرمان موتور، گروه بهمن و مدیران خودرو، تشدید خواهد کرد.

البته چالش‌هایی مانند ادغام کامل در ساختار بزرگ ماموت و همسوسازی استراتژی برندهای مختلف این گروه (مکث موتور، تیگارد، دیار خودرو) نیز وجود دارد.

فروش و خدمات پس از فروش: نقش نیرو خودرو آسیا

مسئولیت فروش و ارائه خدمات پس از فروش محصولات دیار خودرو، از سال ۱۳۸۴ بر عهده شرکت نیرو خودرو آسیا بوده است. این شرکت با هدف جلب رضایت مشتریان، طیف وسیعی از خدمات را ارائه می‌دهد:  

• شبکه نمایندگی: دیار خودرو و نیرو خودرو آسیا دارای شبکه‌ای از نمایندگی‌های مجاز در سراسر کشور هستند که خدمات فروش و تعمیرات را ارائه می‌دهند. تلاش‌هایی برای گسترش و استانداردسازی این شبکه در جریان است.
• گارانتی: محصولات دیار خودرو با گارانتی عرضه می‌شوند. گارانتی مدل‌های قدیمی‌تر مانند X25، دو سال یا ۴۰ هزار کیلومتر بود ، اما برای مدل جدید X7، گارانتی بسیار طولانی ۷۷ ماه یا ۱۷۷ هزار کیلومتر در نظر گرفته شده است که نشان‌دهنده تلاش برای جلب اعتماد مشتریان است.
• خدمات تعمیر و نگهداری: سرویس‌های دوره‌ای، تعمیرات تخصصی و تامین قطعات یدکی از طریق نمایندگی‌ها و تعمیرگاه مرکزی انجام می‌شود.
• خدمات آنلاین: نیرو خودرو آسیا امکانات آنلاینی مانند نوبت‌دهی اینترنتی برای سرویس، مشاهده سوابق تعمیرات، استعلام وضعیت خودروی در حال تعمیر، استعلام قیمت قطعات و خدمات و حتی سرویس در محل (Home Service) برای سرویس‌های اولیه را فراهم کرده است.
• امداد خودرو: خدمات امداد جاده‌ای نیز برای مشتریان در دسترس است.

با وجود ارائه این خدمات، همانطور که پیشتر ذکر شد، دیار خودرو در گذشته با چالش‌هایی در زمینه کیفیت خدمات پس از فروش و تامین قطعات مواجه بوده است. انتظار می‌رود با مدیریت جدید و سرمایه‌گذاری گروه ماموت، شاهد بهبود چشمگیری در این حوزه باشیم تا تجربه مشتریان با زیرساخت‌های خدماتی طراحی‌شده، همخوانی بیشتری پیدا کند.

سرنوشت پلتفرم ملی دیار خودرو

در سال ۱۴۰۰، دیار خودرو از برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای توسعه یک “پلتفرم ملی” اختصاصی خبر داد. هدف از این پروژه، طراحی و تولید خودروهایی کاملاً بومی، احتمالاً با شروع از یک کراس‌اوور متوسط بود. این پلتفرم به عنوان سومین پلتفرم ملی پس از ایران خودرو و سایپا معرفی شد و حتی نمونه‌هایی از آن در رویدادهای دانشگاهی به نمایش درآمد. با این حال، با گذشت زمان و عدم انتشار اخبار جدید در این زمینه و همچنین تمرکز آشکار گروه ماموت بر همکاری‌های بین‌المللی (به‌ویژه با بایک) و استراتژی واردات/مونتاژ، به نظر می‌رسد پروژه پلتفرم ملی دیار خودرو، حداقل در حال حاضر، متوقف شده یا به حاشیه رانده شده است.  

نتیجه‌گیری: دیار خودرو و ماموت، نگاهی به آینده

شرکت دیار خودرو پس از طی مسیری پر فراز و نشیب، اکنون با قرار گرفتن زیر چتر حمایتی گروه قدرتمند ماموت، فرصتی طلایی برای بازسازی و رشد در اختیار دارد. تمرکز بر محصولات مدرن و باکیفیت برند بایک، بهره‌گیری از ظرفیت‌های کارخانه گلپایگان و پتانسیل بهبود خدمات پس از فروش، مؤلفه‌های کلیدی استراتژی جدید این شرکت هستند.

موفقیت دیار خودرو در این دوره جدید، به توانایی گروه ماموت در مدیریت چالش‌ها، اجرای دقیق استراتژی‌ها، سرمایه‌گذاری مؤثر و مهم‌تر از همه، بازسازی اعتماد مشتریان بستگی دارد. اگر این گروه بتواند بر میراث مشکلات گذشته غلبه کند و از نقاط قوت خود به درستی بهره ببرد، دیار خودرو می‌تواند به یکی از بازیگران تأثیرگذار در بازار خودروهای وارداتی و مونتاژی ایران تبدیل شود و نقشی مهم در ارائه گزینه‌های جذاب و رقابتی به مصرف‌کنندگان ایفا کند. آینده نشان خواهد داد که آیا دیار خودرو می‌تواند با کمک ماموت، فاتح جاده‌های بازار ایران باشد یا خیر.