دانگل OBD (On-Board Diagnostics Dongle) یک دستگاه سخت‌افزاری کوچک است که به پورت OBD (سیستم تشخیص عیب داخلی) استاندارد خودرو متصل می‌شود و امکان ارتباط بی‌سیم (معمولاً از طریق بلوتوث یا Wi-Fi) با سیستم کامپیوتری خودرو را فراهم می‌کند. این دستگاه‌ها به همراه نرم‌افزارهای موبایل یا کامپیوتر مرتبط، ابزاری را برای مالکان خودرو، تکنسین‌ها و علاقه‌مندان فراهم می‌آورند تا به اطلاعات مختلف خودرو دسترسی پیدا کرده و در فرآیند تشخیص عیب (Diagnostics) اولیه کمک نمایند. خودروهای برقی (EVs) و هیبریدی نیز مجهز به پورت OBD هستند و می‌توان از دانگل‌های OBD برای دسترسی به برخی اطلاعات آن‌ها استفاده کرد.

سیستم تشخیص عیب داخلی (OBD)

پیش از توضیح دانگل OBD، لازم است سیستم OBD را بشناسیم. سیستم OBD (On-Board Diagnostics) یک استاندارد در خودروهای مدرن (از دهه ۹۰ میلادی به بعد) است که توسط نهادهای نظارتی (مانند سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا – EPA) برای پایش عملکرد سیستم‌های مرتبط با آلایندگی و سایر سیستم‌های حیاتی خودرو اجباری شد. هدف اصلی OBD، شناسایی هرگونه نقص در این سیستم‌ها و ذخیره اطلاعات مربوط به آن در قالب کدهای خطای تشخیصی (Diagnostic Trouble Codes – DTCs) است که معمولاً با روشن شدن چراغ هشدار “Check Engine” یا چراغ‌های هشدار مشابه بر روی صفحه کیلومترشمار به راننده اطلاع داده می‌شود. پورت OBD-II که رایج‌ترین نسخه آن است، یک رابط استاندارد فیزیکی (معمولاً ۱۶ پین) است که امکان اتصال دستگاه‌های خارجی به سیستم OBD خودرو را فراهم می‌کند.

دانگل OBD و نحوه کارکرد آن

دانگل OBD دستگاهی است که مستقیماً به پورت OBD خودرو متصل می‌شود. این دانگل‌ها دارای یک ماژول ارتباطی بی‌سیم هستند که داده‌ها را از طریق بلوتوث یا Wi-Fi برای دستگاه دیگری (مانند تلفن هوشمند، تبلت یا لپ‌تاپ) که نرم‌افزار خواندن و تحلیل داده‌های OBD بر روی آن نصب شده است، ارسال می‌کنند.

نرم‌افزار مربوطه از طریق دانگل با واحدهای کنترل الکترونیکی (ECUs) مختلف خودرو که بخشی از سیستم OBD هستند (مانند واحد کنترل موتور، واحد کنترل گیربکس، واحد کنترل سیستم آلایندگی و…) ارتباط برقرار کرده و اطلاعات مورد نیاز را دریافت می‌کند.

قابلیت‌های اصلی دانگل‌های OBD

دانگل‌های OBD و نرم‌افزارهای مرتبط می‌توانند قابلیت‌های متنوعی ارائه دهند:

خواندن کدهای خطای تشخیصی (DTCs): نمایش کدهای خطای ذخیره شده در حافظه سیستم OBD خودرو و ارائه توضیح مختصری در مورد معنای آن‌ها. این اطلاعات می‌تواند به شناسایی مشکل اصلی خودرو کمک کند.
پاک کردن کدهای خطا: امکان خاموش کردن چراغ‌های هشدار (مانند چراغ Check Engine) پس از رفع عیب یا در برخی موارد صرفاً برای پاک کردن موقت خطا
خواندن داده‌های لحظه‌ای (Live Data): نمایش مقادیر لحظه‌ای پارامترهای مختلف از سنسورهای خودرو، مانند سرعت موتور (RPM)، سرعت خودرو، دمای مایع خنک‌کننده، وضعیت سیستم سوخت‌رسانی، ولتاژ باتری، وضعیت سنسورهای اکسیژن و…
مشاهده اطلاعات خودرو: دسترسی به اطلاعاتی مانند شماره شناسایی خودرو (VIN)
تست‌های آماده‌سازی آلایندگی (Readiness Tests): بررسی وضعیت سیستم‌های پایش آلایندگی خودرو برای اطمینان از عملکرد صحیح آن‌ها
پایش عملکرد: برخی نرم‌افزارها امکان اندازه‌گیری پارامترهای عملکردی ساده (مانند زمان شتاب‌گیری) را فراهم می‌کنند.

ارتباط دانگل OBD با خودروهای برقی و هیبریدی

خودروهای برقی (EVs) و هیبریدی نیز، به دلیل الزامات قانونی و برای تسهیل فرآیندهای تشخیص عیب، مجهز به پورت استاندارد OBD-II یا نسخه‌های جدیدتر آن هستند. بنابراین، می‌توان از دانگل‌های OBD استاندارد برای اتصال به این خودروها استفاده کرد.

از طریق دانگل OBD، می‌توان به اطلاعات پایه تشخیصی مرتبط با قوای محرکه الکتریکی و سیستم‌های آلایندگی (در هیبریدی‌ها) در این خودروها دسترسی پیدا کرد و کدهای خطای عمومی مرتبط با موتور الکتریکی، اینورتر، سیستم مدیریت باتری (BMS) (برای خطاهای کلی) یا سیستم هیبریدی را خواند.

محدودیت‌های دانگل OBD برای اطلاعات تخصصی خودروهای برقی

نکته بسیار مهم: در حالی که دانگل‌های OBD می‌توانند اطلاعات پایه و کدهای خطای عمومی را از خودروهای برقی و هیبریدی بخوانند، آن‌ها معمولاً قابلیت دسترسی به اطلاعات تخصصی و عمیق مرتبط با عملکرد باتری ولتاژ بالا و سیستم‌های پیشرفته مدیریت انرژی در BEVها را ندارند. اطلاعاتی مانند:

وضعیت دقیق سلامت هر سلول باتری خودروی برقی
میزان دقیق کاهش ظرفیت باتری در طول زمان
پارامترهای دقیق عملکرد سیستم مدیریت باتری (BMS)
جزئیات کامل وضعیت شارژ و دشارژ باتری
دمای دقیق در نقاط مختلف پک باتری

این اطلاعات معمولاً توسط تولیدکنندگان خودرو با پروتکل‌های ارتباطی اختصاصی محافظت شده‌اند و نیاز به ابزارهای تشخیصی ویژه نمایندگی‌ها یا دستگاه‌های تخصصی گران‌قیمت دارند که قابلیت برقراری ارتباط با این پروتکل‌های اختصاصی را داشته باشند. بنابراین، یک دانگل OBD عمومی برای تشخیص عیب اولیه و دسترسی به اطلاعات پایه مفید است، اما برای تحلیل کامل وضعیت باتری خودروی برقی و تشخیص عیب دقیق سیستم‌های پیچیده الکتریکی در BEVها، ناکافی است.

دانگل OBD در بازار خودروی ایران

دانگل‌های OBD مختلف (با برندها و قابلیت‌های متنوع) در بازار خودروی ایران موجود بوده و توسط تعمیرکاران، کارشناسان خودرو و حتی مالکان برای تشخیص عیب و دسترسی به اطلاعات خودروهای مختلف (اعم از داخلی و وارداتی) استفاده می‌شوند. مالکان خودروهای برقی و هیبریدی وارداتی به ایران نیز می‌توانند از دانگل‌های OBD استاندارد برای اتصال به پورت OBD خودروی خود استفاده کنند.

با این حال، محدودیت در دسترسی به اطلاعات تخصصی باتری خودروی برقی و جزئیات عملکرد سیستم‌های الکتریکی در BEVها که با دانگل‌های OBD عمومی وجود دارد، در ایران نیز صادق است. برای تحلیل دقیق وضعیت باتری و تشخیص عیب تخصصی در خودروهای برقی وارداتی، ممکن است نیاز به دسترسی به ابزارهای دیاگ اختصاصی برند (که ممکن است به دلیل محدودیت‌های واردات یا پشتیبانی رسمی کمتر در دسترس باشند) یا ابزارهای تخصصی مالتی‌برند گران‌قیمت وجود داشته باشد. با این حال، دانگل‌های OBD همچنان برای خواندن کدهای خطای عمومی قوای محرکه و برخی اطلاعات پایه در این خودروها در ایران مفید هستند.

نتیجه‌گیری

دانگل OBD یک ابزار سخت‌افزاری کوچک است که با اتصال به پورت OBD خودرو، امکان دسترسی بی‌سیم به اطلاعات و تشخیص عیب پایه را فراهم می‌کند. این ابزار برای خواندن و پاک کردن کدهای خطای تشخیصی (DTCs) و مشاهده داده‌های لحظه‌ای از سیستم‌های مختلف خودرو مفید است. خودروهای برقی و هیبریدی نیز مجهز به پورت OBD هستند و می‌توان از دانگل‌های OBD برای اطلاعات پایه آن‌ها استفاده کرد. با این حال، مهم است توجه داشت که دانگل‌های OBD عمومی معمولاً قابلیت دسترسی به اطلاعات تخصصی و عمیق باتری خودروی برقی و جزئیات عملکرد سیستم‌های الکتریکی پیچیده در BEVها را ندارند. دانگل‌های OBD در بازار خودروی ایران نیز موجود و مورد استفاده هستند، اما محدودیت دسترسی به اطلاعات تخصصی خودروهای برقی وارداتی با این ابزارها باید در نظر گرفته شود.