پروتکل ایستگاه شارژ باز (Open Charge Point Protocol – OCPP) یک پروتکل ارتباطی استاندارد و غیرانتفاعی (Open) است که نحوه تبادل اطلاعات بین ایستگاه‌های شارژ خودروی برقی (Charge Points) و سیستم‌های مدیریت مرکزی یا نرم‌افزارهای پشتیبان (Central Systems / Network Backends) را تعریف می‌کند. OCPP اساساً “زبان” استانداردی است که به سخت‌افزار ایستگاه شارژ و نرم‌افزار مدیریت شبکه امکان می‌دهد با یکدیگر “صحبت” کنند و عملیات شارژ خودروی برقی را مدیریت نمایند. این استاندارد نقش حیاتی در توسعه یک زیرساخت شارژ خودروی برقی گسترده، منعطف و قابل همکاری (Interoperable) در سطح جهانی ایفا می‌کند.
نقش و عملکرد OCPP
OCPP به عنوان یک پروتکل ارتباطی بین ایستگاه شارژ (که اغلب کلاینت نامیده می‌شود) و سیستم مدیریت مرکزی (که سرور نامیده می‌شود) عمل می‌کند. این پروتکل مجموعه دستورات و پاسخ‌های استانداردی را تعریف می‌کند که برای انجام وظایف مختلف در مدیریت یک شبکه شارژ ضروری هستند، از جمله:
- مدیریت وضعیت ایستگاه: ارسال وضعیت لحظه‌ای ایستگاه شارژ (مانند در دسترس، مشغول، خارج از سرویس، خطا) به سیستم مرکزی.
- مدیریت تراکنش‌های شارژ: آغاز و پایان جلسات شارژ، ارسال اطلاعات مربوط به هر جلسه (مانانند میزان انرژی مصرف شده، مدت زمان شارژ، هزینه) به سیستم مرکزی برای احراز هویت و صورتحساب.
- احراز هویت کاربر: مدیریت فرآیندهای شناسایی کاربر (مانند استفاده از کارت RFID یا اپلیکیشن موبایل) در ایستگاه شارژ و ارتباط آن با سیستم مرکزی برای تأیید هویت و مجوز شارژ.
- ارسال دستورات از راه دور: امکان ارسال دستور از سیستم مرکزی به ایستگاه شارژ برای شروع/توقف شارژ، تنظیم توان خروجی، یا راه‌اندازی مجدد ایستگاه.
- مدیریت خطاها و هشدارها: ارسال کدهای خطا و هشدارهای مربوط به عملکرد ایستگاه شارژ به سیستم مرکزی برای عیب‌یابی و نگهداری.
- مدیریت به‌روزرسانی نرم‌افزار ایستگاه: امکان به‌روزرسانی نرم‌افزار یا فریمور ایستگاه شارژ از راه دور (شبیه به به‌روزرسانی از راه دور – OTA اما برای خود ایستگاه).
- پشتیبانی از پروفایل‌های شارژ هوشمند: در نسخه‌های جدیدتر، پشتیبانی از ارسال و دریافت دستورات مربوط به شارژ هوشمند برای مدیریت بار شبکه برق.
اهمیت “باز” بودن پروتکل (Open Standard)
ویژگی “باز” بودن OCPP مزایای کلیدی را برای صنعت شارژ خودروی برقی به ارمغان می‌آورد:
- قابلیت همکاری (Interoperability): مهم‌ترین مزیت. به این معنی که اپراتورهای ایستگاه شارژ (CPOs) می‌توانند سخت‌افزار ایستگاه شارژ را از یک تولیدکننده و نرم‌افزار مدیریت شبکه را از یک تأمین‌کننده دیگر خریداری کنند و این دو با هم به درستی کار خواهند کرد. این امر از “قفل شدن” اپراتورها به یک تولیدکننده خاص جلوگیری می‌کند.
- انعطاف‌پذیری و انتخاب: اپراتورها آزادی عمل بیشتری در انتخاب بهترین سخت‌افزار و نرم‌افزار متناسب با نیازها و بودجه خود دارند.
- ترویج نوآوری و رقابت: باز بودن استاندارد، رقابت بین تولیدکنندگان و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار را تشویق کرده و به نوآوری در صنعت منجر می‌شود.
- مقیاس‌پذیری شبکه: ساخت شبکه‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تر با ترکیب تجهیزات از منابع مختلف را آسان‌تر می‌کند.
OCPP چه چیزهایی را تعریف نمی‌کند؟
مهم است توجه داشته باشید که OCPP صرفاً یک پروتکل ارتباطی است و موارد زیر را شامل نمی‌شود:
- نوع فیزیکی کانکتور خودروی برقی (مانند Type 2 AC، CCS، CHAdeMO).
- نحوه انتقال انرژی الکتریکی و سطح ولتاژ یا جریان شارژ.
- ارتباط بین خودرو و ایستگاه شارژ (برای این منظور استانداردهایی مانند ISO 15118 وجود دارد).
- ارتباط بین ایستگاه شارژ و شبکه برق.
نسخه‌های OCPP
OCPP در نسخه‌های مختلفی توسعه یافته است. نسخه ۱.۶ یکی از پرکاربردترین نسخه‌ها در حال حاضر است. نسخه‌های جدیدتر مانند OCPP ۲.۰ و به‌خصوص ۲.۰.۱ قابلیت‌های پیشرفته‌تری را اضافه کرده‌اند، از جمله پشتیبانی بهتر از ISO 15118 (که امکاناتی مانند Plug and Charge را فعال می‌کند)، امنیت بهبود یافته و مدیریت پیشرفته‌تر شارژ هوشمند.
اهمیت OCPP برای زیرساخت شارژ خودروی برقی
OCPP ستون فقرات نرم‌افزاری یک شبکه شارژ خودروی برقی مدرن است. این پروتکل امکان مدیریت متمرکز ایستگاه‌های شارژ را فراهم می‌کند که برای ارائه خدماتی مانند رومینگ بین شبکه‌ها (امکان استفاده از ایستگاه شارژ یک اپراتور با اشتراک اپراتور دیگر)، نظارت بر عملکرد شبکه، تحلیل داده‌های شارژ و ارائه خدمات قابل اعتماد به کاربران خودروهای برقی ضروری است.
OCPP در زیرساخت شارژ خودروی برقی در ایران
با توجه به اینکه زیرساخت شارژ خودروی برقی در ایران در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و بازیگران مختلفی (اعم از دولتی و خصوصی) در حال ورود به این حوزه هستند، اهمیت پذیرش و استفاده از استاندارد باز OCPP در ایستگاه‌های شارژ و سیستم‌های مدیریت مرکزی که در کشور نصب می‌شوند، بسیار بالاست.
- استفاده از OCPP در ایستگاه‌های شارژ در ایران تضمین می‌کند که این ایستگاه‌ها، فارغ از اینکه توسط کدام تولیدکننده سخت‌افزار ساخته شده‌اند، بتوانند با نرم‌افزارهای مدیریت مرکزی از تولیدکنندگان مختلف ارتباط برقرار کنند.
- این امر به اپراتورهای زیرساخت شارژ در ایران انعطاف‌پذیری لازم را برای توسعه شبکه خود در آینده می‌دهد و از وابستگی آن‌ها به یک تولیدکننده خاص جلوگیری می‌کند.
- پشتیبانی از یک استاندارد واحد، فرآیند جمع‌آوری داده‌ها، مدیریت کاربران و ارائه خدمات یکپارچه در سطح ملی را تسهیل می‌کند و تجربه بهتری را برای مالکان خودروهای برقی در ایران فراهم می‌آورد.
بنابراین، اصرار بر استفاده از پروتکل OCPP در تمام پروژه‌های توسعه زیرساخت شارژ خودروی برقی در ایران یک گام مثبت و ضروری برای اطمینان از پایداری، انعطاف‌پذیری و قابلیت همکاری شبکه شارژ در بلندمدت است.
نتیجه‌گیری
پروتکل ایستگاه شارژ باز (OCPP) یک استاندارد ارتباطی کلیدی است که امکان تبادل اطلاعات میان ایستگاه‌های شارژ خودروی برقی و سیستم‌های مدیریت آن‌ها را فراهم می‌کند. ماهیت “باز” این پروتکل، قابلیت همکاری میان تجهیزات و نرم‌افزارهای مختلف را تضمین کرده و به توسعه سریع‌تر، منعطف‌تر و رقابتی‌تر زیرساخت شارژ خودروی برقی در سطح جهانی کمک می‌کند. برای بازار خودروی ایران و توسعه زیرساخت شارژ در کشور، پذیرش و پیاده‌سازی گسترده استاندارد OCPP امری حیاتی است تا شبکه‌ای قابل همکاری، مقیاس‌پذیر و با قابلیت ارائه خدمات متنوع به مالکان خودروهای برقی و هیبریدی ایجاد شود.
