رانندگی با یک پدال (One-Pedal Driving) یک ویژگی یا سبک رانندگی است که در بسیاری از خودروهای برقی (EVs) و برخی از هیبریدی‌های پیشرفته با قابلیت ترمز احیاکننده (Regenerative Braking) قوی ارائه می‌شود. در این روش، راننده می‌تواند بخش عمده‌ای از کنترل سرعت خودرو را، هم شتاب‌گیری و هم کاهش سرعت، تنها با استفاده از پدال گاز (Accelerator Pedal) انجام دهد و استفاده از پدال ترمز (Brake Pedal) سنتی به حداقل می‌رسد.
مفهوم اصلی و نحوه کارکرد
در خودروهای سنتی، برداشتن پا از روی پدال گاز معمولاً منجر به حرکت خودرو در حالت خلاص یا با حداقل کاهش سرعت (Coasting) می‌شود و برای کاهش سرعت یا توقف، راننده باید از پدال ترمز استفاده کند. اما در خودروهایی که قابلیت رانندگی با یک پدال را دارند:
- فعال‌سازی ترمز احیاکننده قوی: برداشتن پا از روی پدال گاز (یا کاهش فشار بر روی آن) باعث فعال شدن سطح بالایی از ترمز احیاکننده (Regenerative Braking) می‌شود. هرچه پا بیشتر از روی پدال برداشته شود، شدت ترمز احیاکننده بیشتر شده و خودرو با سرعت بیشتری کند می‌شود.
- تبدیل انرژی جنبشی به برق: همانطور که در مدخل ترمز احیاکننده توضیح داده شد، در این فرآیند موتور الکتریکی در نقش ژنراتور عمل کرده و انرژی جنبشی خودرو را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند.
- ذخیره‌سازی در باتری: انرژی الکتریکی تولید شده توسط ژنراتور، توسط اینورتر به برق DC تبدیل شده و در باتری خودروی برقی یا باتری هیبریدی ذخیره می‌گردد. این فرآیند باعث بازیابی بخشی از انرژی می‌شود که در ترمزهای اصطکاکی به صورت گرما هدر می‌رود.
- کنترل سرعت با یک پدال: با تنظیم میزان فشار بر روی پدال گاز، راننده می‌تواند شتاب‌گیری کند (فشار بیشتر)، سرعت ثابت را حفظ کند (فشار ثابت)، یا سرعت را کاهش دهد (برداشتن جزئی پا) و یا خودرو را به طور کامل متوقف کند (برداشتن کامل پا در سیستم‌های پیشرفته).
برخی سیستم‌های پیشرفته رانندگی با یک پدال می‌توانند خودرو را تا توقف کامل مدیریت کرده و سپس با استفاده از ترمزهای اصطکاکی، خودرو را در جای خود ثابت نگه دارند (قابلیت Auto-Hold که با ترمز پارک برقی نیز مرتبط است).
مزایای رانندگی با یک پدال
- افزایش برد پیمایش: با بازیابی بیشتر انرژی جنبشی از طریق ترمز احیاکننده در هنگام کاهش سرعت، به‌خصوص در رانندگی‌های شهری با توقف و حرکت مکرر، راندمان انرژی خودرو افزایش یافته و برد پیمایش مؤثر خودرو بهبود می‌یابد.
- کاهش سایش لنت ترمز و دیسک: از آنجایی که بخش عمده‌ای از فرآیند کاهش سرعت توسط ترمز احیاکننده انجام می‌شود، استفاده از ترمزهای اصطکاکی بسیار کمتر شده و عمر لنت‌ها و دیسک‌های ترمز به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد که منجر به کاهش هزینه‌های نگهداری می‌شود.
- ساده‌سازی رانندگی: نیاز به جابجایی مداوم پا بین دو پدال گاز و ترمز، به‌خصوص در ترافیک سنگین، کاهش می‌یابد و رانندگی می‌تواند راحت‌تر و روان‌تر باشد.
- بازیابی بیشتر انرژی: در مقایسه با سیستم‌هایی که فقط ترمز احیاکننده ملایم دارند، رانندگی با یک پدال امکان بازیابی حداکثر انرژی ممکن را از کاهش سرعت فراهم می‌کند.
محدودیت‌ها و نکات مهم
- نیاز به عادت کردن: رانندگی با یک پدال نیازمند عادت کردن و تنظیم سبک رانندگی برای رانندگانی است که به حالت Coasting در خودروهای بنزینی عادت دارند.
- مناسب نبودن برای تمام شرایط ترمزگیری: در شرایط نیاز به ترمزگیری اضطراری و حداکثر نیروی ترمز، راننده همچنان باید فوراً از پدال ترمز سنتی استفاده کند. رانندگی با یک پدال برای کاهش سرعت کنترل شده است، نه توقف ناگهانی و اضطراری.
- امکان عدم راحتی برای سرنشینان: اگر راننده در استفاده از پدال گاز مهارت کافی را نداشته باشد و برداشتن پا به صورت ناگهانی انجام شود، کاهش سرعت می‌تواند برای سرنشینان ناخوشایند و باعث حالت تهوع شود.
- عدم ارائه در تمام خودروها: تمام خودروهای برقی و هیبریدی لزوماً قابلیت رانندگی با یک پدال کامل (که منجر به توقف کامل شود) را ندارند؛ برخی صرفاً سطوح مختلفی از ترمز احیاکننده قابل تنظیم را ارائه می‌دهند.
رانندگی با یک پدال در بازار خودروی ایران
قابلیت رانندگی با یک پدال در بسیاری از خودروهای برقی وارداتی به ایران، به‌خصوص مدل‌های جدیدتر، وجود دارد. این قابلیت در شرایط ترافیک سنگین شهرهای بزرگ ایران (مانند تهران) می‌تواند بسیار مفید و کاربردی باشد. رانندگی در ترافیک با الگوی “ایست و حرکت” در این خودروها با استفاده از یک پدال، می‌تواند خستگی راننده را کاهش داده و با بازیابی بیشتر انرژی در فرآیندهای مکرر کاهش سرعت، برد پیمایش واقعی خودروی برقی را در شرایط شهری بهبود بخشد. همچنین، کاهش سایش لنت ترمز یک مزیت عملی در ایران با توجه به هزینه‌های نگهداری خودرو محسوب می‌شود.
مالکان خودروهای برقی در ایران که خودروی آن‌ها مجهز به این قابلیت است، برای بهره‌مندی کامل از مزایای آن باید زمان بگذارند تا به این سبک رانندگی عادت کرده و کنترل دقیق فشار بر روی پدال گاز را فرا گیرند. این یک تفاوت مهم در تجربه رانندگی با خودروهای سنتی است که در بازار خودروی ایران نیاز به آموزش و آگاهی دارد.
نتیجه‌گیری
رانندگی با یک پدال (One-Pedal Driving) قابلیتی در خودروهای برقی (و برخی هیبریدی‌ها) است که با استفاده از ترمز احیاکننده قوی، به راننده اجازه می‌دهد شتاب و کاهش سرعت را با یک پدال (پدال گاز) کنترل کند. این ویژگی به افزایش برد پیمایش (به‌خصوص در ترافیک)، کاهش سایش قطعات ترمز و ساده‌سازی رانندگی کمک می‌کند. با وجود نیاز به عادت کردن، رانندگی با یک پدال یک مزیت کاربردی برای خودروهای برقی در شرایط رانندگی روزمره، به‌ویژه در ترافیک سنگین است و در خودروهای برقی وارداتی به ایران نیز موجود و مورد توجه قرار گرفته است. درک نحوه کارکرد و تمرین این سبک رانندگی برای مالکان خودروهای برقی در ایران جهت بهره‌برداری بهینه از خودروی خود ضروری است.
